Zo op het eerste gezicht lijkt het Groninger landschap van vandaag de dag bijna hetzelfde als dat van vijftig of honderd jaar geleden. Maar wie beter kijkt, ziet de ver schillen wel degelijk. Waterlopen zijn verlegd, boerde rijen werden vernieuwd, molens zijn verdwenen. En waar je vroeger eindeloos ver kon kijken, blokkeert nu regel matig een bosje of een bomenrij het uitzicht.
Hoe Groningen ooit was, is prachtig te zien op de ruim tweehonderd schetsen, tekeningen en schilderijen die architect en tekenaar Koos Scholma (19122007) maakte. Deze zoon van een rijtuigbouwer en meubelmaker uit Winsum had vanaf zijn vroege jeugd belangstelling voor gebouwen en landschappen, en tekende deze met veel gevoel voor detail. Niet zo verwonderlijk dat hij uiteindelijk koos voor een loopbaan als architect.
Scholma’s tekeningen – van Pieterburen tot Haren, van Ezinge tot Uithuizen – zijn de getuigen van stilstand en verandering in het Groningse landschap, want nadat hij ze vanaf de jaren dertig had getekend, werden huizen, kerken, boerderijen, molens, maren en weggetjes subtiel verfraaid, veranderd, gerenoveerd of aangepast. Een aantal verdween zelfs helemaal. Dat geldt zeker voor wat nu de rand van de stad Groningen is, bijvoorbeeld rond de Papiermolen en het huidige Zerniketerrein. Omdat Scholma een precies en nauwgezet tekenaar was, kun je gebouwen, plekken en landschap van toen en nu verge lijken. En dat doen we in dit boek, met behulp van foto’s, kaartjes en tal van historische achtergronden.
Al met al geeft het werk van Koos Scholma ons inzicht in de subtiele, maar belangrijke veranderingen van het Groninger landschap: een landschap dat nog steeds door velen op handen wordt gedragen.
Hieronder enkele pagina’s uit het boek Koos Scholma – portret van een veranderd Groninger landschap:
Torenkerk Winsum, 1937 (r.) en anno nu (l.)
Warfhuizen, met molen de Kromme Raken 1938 (r.) en de situatie anno nu (l.)
Martinikerk, Stad Groningen, 1943 (r.) en de situatie anno nu (l.)
Witte bruggetje Hoornsediep-Helperdiep, Stad Groningen, 1955 (r.) en nu (l.)
Sauwerd – bedrijf en woning van wagenmaker/kuiper Danhof, op de hoek van de Kerkstraat en de Provincialeweg, omstreeks 1950 (afgebroken).